Geen verrassingen meer rond Sint Nicolaas voor KVG dames

MIDDENMEER – Terwijl de rechter zich boog over het fenomeen ‘Zwarte Piet’ en het al dan niet door laten gaan van de landelijke intocht, kregen de dames van het KVG Wieringermeer in de Meerbaak te Middenmeer een lezing over de geschiedenis van de Goedheiligman. Spreker Bart Oud, in het dagelijks leven directeur van een Den Helderse basisschool, verduidelijkte met een prachtige Powerpoint presentatie de verhalen rond bisschop Nicolaas van Myra.

In de loop van de eeuwen zijn er meerdere legendes ontstaan. Over de drie meisjes bijvoorbeeld die met drie gouden ballen financieel door Nicolaas gered werden en zo de dreiging van werken in het ‘oudste beroep’ konden ontvluchten. Of over de drie jongens die door toedoen van Nicolaas levend uit de ton met pekel tevoorschijn kwamen. Maar ook wordt Sint Nicolaas nog altijd herdacht als patroon van de zeelui, kooplieden, schooljeugd en onderwijzers. Naast Maria is Sint Nicolaas de meest aanbeden Heilige.

Sinds de Gouden Eeuw is Sint Nicolaas de beschermheilige van de stad Amsterdam en overal duikt er zijn naam en beeltenis op. In de hele wereld zijn trouwens kerken, straten en gebouwen naar hem vernoemd en is hij te zien op glas in loodramen, als beeld, in gevelstenen en op schilderijen. Interessant dat daarbij met name vaak de drie jongens in de ton en de drie gouden ballen afgebeeld staan. De jongens in het klein onderaan bij zijn voeten, de ballen op een boek. Hét boek van Sinterklaas, waar al het goede en kwade in beschreven staat. Als bisschop ligt het voor de hand dat dit de bijbel is.

Rond 1850 schreef onderwijzer Jan Schenkman de eerste verhalen rond de figuur Sinterklaas zoals wij hem nu kennen. Hij liet hem in zijn boek met een stoomboot aankomen, voor die tijd het meest moderne vervoersmiddel. De eerste zin in dit op rijm geschreven boek, dat Bart Oud op de kop wist te tikken en ook mee had, is ‘Zie ginds komt de stoomboot..’ Hij kreeg in de vertellingen hulp van een knecht; Pieterman. Pas rond 1910 komt Sinterklaas lijfelijk in beeld. Hij draagt daarbij de kenmerken van een bisschop door zijn kleding en de gekozen kleuren. Attributen als boek, staf, letters, taaipop, speculaas, pepernoten, schoen, wortel, verlanglijst, paard, dak; het is allemaal te herleiden naar oude verhalen. Soms uit de mythologie zoals over Wodan, de god waar onze “woensdag” naar vernoemd is. Ook de figuur van Pieterman is zo ontstaan.

Bij Wodan was het een zwarte kraai die vliegend boven de daken op zoek ging naar goede en kwade mensen. Langzaam is de kraai door de eeuwen heen getransformeerd tot een zwarte helper. In de jaren 40 en 50 had Zwarte Piet een strenge opvoedkundige taak; wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe. Of de zak en dat was toch wel een heel zware straf. Maar in de loop der jaren werd Piet milder en vrolijker. Hij ging
gekleed in traditionele Spaanse Morenkledij en dat draagt hij nog steeds.

De feestdag van Sint Nicolaas is 6 december, niet zijn verjaardag, maar sterfdag. Immers, zo redeneerde men, als je sterft ga je naar het hemelse paradijs en heb je dus alle reden om blij te zijn. Zo uitbundig als de Sint aankomt, zo geruisloos vertrekt hij weer. Behalve in Monnikendam waar hij ieder jaar feestelijk uitgezwaaid wordt. Bart Oud liet zijn aandachtige gehoor actief meedoen door een quiz en kreeg de dames uitbundig aan het zingen. Discussies zijn na deze boeiende middag overbodig geworden; het zou te prijzen zijn als meerderen van deze informatie kennis konden
nemen.